Yamaha’s Make Waves-interviews: Rosie Axon van Chiltern Music Therapy
Door Julian Marszalek
Podcast
Muziek is zo krachtig en aangrijpend dat het vaak even duurt voordat je doorhebt wat ze inhoudt en waarheen ze je zal voeren. Hoewel dus niet iedereen die door de betovering wordt gegrepen het zal schoppen tot een muzikant van wereldklasse of een superster, zijn er toch mensen die de invloed ervan inzien en weten hoe het kan worden gebruikt om golven te doen ontstaan (to make waves) die verder reiken dan plezier en amusement en ook gebieden als gezondheid en genezing bestrijken.
Rosie Axon, de oprichtster en directeur van de in Chesham gevestigde Chiltern Music Therapy Trust, is daar een goed voorbeeld van. Chiltern, dat binnenkort zijn tienjarig bestaan viert, is een bekroonde organisatie zonder winstoogmerk die gespecialiseerd is in muziektherapie. Onder de vele gespecialiseerde en op bewijs gebaseerde muziektherapiediensten, biedt de trust Neurologic Music Therapy (NMT; neurologische muziektherapie), MATADOC (Music Therapy Assessment Tool in Awareness for Disorders of Consciousness; tool voor de beoordeling van bewustzijnsstoornissen in muziektherapie) en Neurologic Music Therapy Services (neurologische muziektherapiediensten). Chiltern heeft het grootste team van muziektherapeuten in het Verenigd Koninkrijk in dienst en zijn diensten strekken zich uit tot buiten de regio's van het Engelse graafschap en tot in de Midlands, het noorden en de zuidkust van Engeland.
'Toen we 10 jaar geleden begonnen, probeerden we vooral de doeltreffendheid van muziektherapie te bewijzen', legt Rosie uit. "Het is een beroep in een samenwerkende gezondheidszorg, dus we zitten naast spraak en taal, en ergotherapie en fysiotherapie. Veel mensen zijn daar echt verbaasd over omdat het woord 'muziek' in de titel staat, terwijl spraak werkt met verbale communicatie en fysio werkt met beweging. Met muziektherapie werken we aan alles, van emotioneel welzijn tot fysieke moeilijkheden tot spraak en communicatie.'
Als je met Rosie Axon praat, ontmoet je een echte natuurkracht. Haar toewijding aan muziektherapie komt overal duidelijk naar voren en het is onmogelijk om niet meegesleept te worden in haar enthousiasme en geloof in wat ze doet en bereikt. Hier is iemand die een groot verschil maakt voor mensen van wie het leven ingrijpend is veranderd door levensveranderende gezondheidsproblemen.
Maar wat heeft haar tot dit punt gedreven?
Rosie, geboren in 1981 in High Wycombe in Buckinghamshire, kwam als jong kind al in aanraking met muziek, hoewel de weg naar haar huidige bestemming omslachtig, maar uiteindelijk lonend zou blijken te zijn.
'Mijn beide opa's waren zeer productieve pianisten en organisten, dus er was heel wat livemuziek in de familie', herinnert zij zich. 'Mijn broer is een heel goede jazzmuzikant en mijn moeder speelt een beetje.'
Rosie begon op jonge leeftijd piano en dwarsfluit te spelen en raakte gefrustreerd omdat ze buiten het schoolorkest niet in staat was om samen met anderen het plezier van muziek spelen te ontdekken.
'Ik kreeg als tiener niet de kans om bij een band te gaan of iets dergelijks te doen totdat ik naar de universiteit in Liverpool ging, waar zich een heleboel mogelijkheden voordeden', zegt ze.
Tijdens haar studies Engels en Muziek, zag Rosie al snel in dat haar toewijding voor het pianospelen niet voldeed aan het niveau dat van een concertpianiste wordt verlangd.
En ondanks dat, liet het muziekvirus haar niet los.
Ze besefte dat muziek een integraal deel van haar leven uitmaakte en moest haar plaats daarin zien te vinden als optreden niet langer een optie was. Nadat zij voor het Studentengilde in de sector van de livemuziek had gewerkt - zij hielp Coldplay in Liverpool op de planken te brengen in de beginfase van hun professionele carrière - werd Rosie muziekpubliciste, een ervaring die niet erg stichtelijk bleek te zijn.
'Het was alsof ik de muziekindustrie op de een of andere manier gebruikte, maar interessant genoeg was het die ervaring die me een beetje demotiveerde', zucht ze. 'Tegen de tijd dat ik begin 20 was, vond ik het zo deprimerend. En ook, vrouw zijn in de livemuziekindustrie, schept niet echt gelijke kansen. Dus uiteindelijk dacht ik, waar is dit allemaal goed voor? Ik ben al die tijd met muziek bezig geweest en waarvoor? Ik voelde me daarna een beetje gedesillusioneerd, dus ben ik voor een paar jaar naar Spanje verhuisd om dingen op een rijtje te zetten.'
Het was deze zet die de puzzel begon te ontrafelen van waar zij in de muziek zou passen. Als vrijwilligster bij plaatselijke onderwijsgroepen in Spanje heeft Rosie een aantal Engelse en Spaanse muziekklassen opgezet voor kinderen in de voorschoolse leeftijd. Teruggekeerd in het Verenigd Koninkrijk deed zij vrijwilligerswerk voor de progressieve en inclusieve theatergroep Chicken Shed, en werkte zij voor de steungroep Help Musicians UK, die musici hielp die het moeilijk hadden gekregen. Het waren inderdaad haar inspanningen bij deze laatste groep die haar geest openden voor nieuwe mogelijkheden en kansen.
'Die interesse in dingen zorgde ervoor dat ik zag dat er een hele verscheidenheid van mensen in onze samenleving is en dat verschillende mensen op verschillende momenten hulp nodig hebben', zegt Rosie. 'Dat voelde als een echt goede verbinding.'
Terwijl Rosie's tijd bij Help Musicians UK haar hielp de broodnodige fondsen te sparen om voor een MA in Muziektherapie te kunnen studeren aan de Anglia Ruskin University, hielpen de ervaringen van haar moeder als maatschappelijk werkster en counselor Rosie een ander deel van de puzzel te ontsluieren.
'Ze had een cliënt wiens zoontje autistisch was', legt Rosie uit. 'De moeder zei dat ze niet kon geloven wat voor invloed muziek op haar zoon had, in de zin dat het hem hielp te communiceren. En om wat voor reden dan ook, is me dat altijd bijgebleven. Ik heb wat vrijwilligerswerk gedaan bij lokale groepen met rommelpercussiesessies voor jong volwassenen met een handicap.
'Ik had zoiets van: "dit is interessant - ik gebruik mijn muzikale vaardigheden om mensen te helpen!"'
Het was op dit punt dat Rosie zich realiseerde waar ze heen ging. De puzzel begon zich te openbaren.
'Het voelde opeens alsof het allemaal klikte', lacht ze. 'Ik dacht erover om sociaal werk te gaan doen. Ik wilde mensen ondersteunen en toen ik me in muziektherapie verdiepte, zei ik: "Dit is geweldig! Al die jaren van oefenen en spelen, ik ben al die ervaring nog niet kwijt!" Hier was een manier waarop ik dat kon gebruiken om mensen te steunen.
'Op het moment dat ik de masteropleiding ging volgen, dacht ik zeker dat dit was waar ik wilde zijn - het voelde goed.'
Dat gevoel van de juiste zet op het juiste moment werd bevestigd toen Rosie een post aanvaardde in het Royal Hospital For Neuro-disability in Putney in Zuid-West Londen. Ze kreeg niet alleen de kans om een aanvullende opleiding te volgen, maar als pas-gediplomeerd muziektherapeute beleefde ze ook wat zij omschrijft als een levensveranderende gebeurtenis.
'Het was de eerste keer dat ik werkte met patiënten in coma of met bewustzijnsstoornis, zoals wij dat noemen, en hoe schrijnend en afschuwelijk dat is voor de betrokken families', begint zij. 'Bij een van de eerste sessies die ik met een patiënt deed, had de familie gezegd: "Dit is de lijst met songs waar hij echt van houdt."
'Ik had daar een fantastische manager, dr. Wendy McGee, en zij leerde me hoe je kunt beginnen met hen te entraineren en muziek te entraineren met de ademhaling van de patiënt en daadwerkelijk iemands ademhaling te zien vertragen. Dus hoewel ze fysiek niet in staat zijn om te reageren, zie je toch veranderingen in de ademhalingsfrequentie als je de muziek afstemt.'
Rosie gaat verder: 'Ik speelde een Genesis-nummer voor de patiënt en zijn vinger bewoog. Een enkele beweging, en ik was niet zeker of het een doelbewuste beweging was of onvrijwillig. Ik keek naar de moeder en ze had tranen in haar ogen. Ik speelde het nummer verder en dacht er niet veel bij na en ik zag zijn vinger weer bewegen. Toen de sessie verder ging, zag ik geen reacties meer, dus ik vroeg de moeder na afloop: "Gaat het?" en ze zei: "Ik kan het niet geloven! Dat heeft hij nog nooit gedaan."'
Zoals dr. McGee adviseerde, begreep Rosie dat het tijd zou kosten om te bepalen of dit een doelbewuste reactie was of niet.
'De vooruitgang die deze patiënten boeken kan vaak minuscuul zijn, maar voor een familie kan het echt heel ingrijpend zijn om te weten dat die persoon er op de een of andere manier is en in staat is verbinding te kunnen maken met een enkele beweging', zegt Rosie. 'Dat is me altijd bijgebleven en heeft me er mede toe aangezet om Chiltern te beginnen.'
Na het afronden van haar MA toonden Rosie's frustrerende ervaringen met het werken als muziektherapeute in de bureaucratie van de NHS haar de noodzaak om Chiltern Music Therapy op te richten. Maar al te vaak stelde zij vast dat muziektherapie beperkt was tot slechts één vakgebied en gevestigd was in één bepaald ziekenhuis of geografisch gebied, terwijl de bureaucratische rompslomp de reactietijd bij de behandeling van patiënten vertraagde.
'Je kunt muziektherapeuten vinden in de NHS, maar ze doen misschien alleen dementiezorg en in een andere trust kun je een therapeut vinden, maar ze werken alleen met leermoeilijkheden of binnen de geestelijke gezondheidszorg', legt ze uit.
Bovendien werd een groot aantal gevallen later in plaats van vroeger voor therapie doorverwezen: 'Dat was de kiem van het idee, om te zeggen: "Waarom krijgen mensen alleen toegang tot deze diensten als ze slecht genoeg bevonden worden? Wat als we mensen thuis zouden zien? Wat als naar ze toe zouden reizen, waar ze ook zouden zijn? Wat als we dingen hadden die liepen in de gemeenschap, waar mensen naar toe konden komen?'
Die vragen zouden uiteindelijk beantwoord worden. In de tien jaar van zijn bestaan heeft Chiltern Music Therapy zich exponentieel uitgebreid om kennis en ervaring te bieden voor de volledige levenscyclus, van aangeboren letsels en neonatale intensive care tot aandacht aan het einde van het leven. En terwijl Rosie en haar team de best mogelijke zorg verlenen door muziek te gebruiken om het leven van hun patiënten te verrijken, erkent zij dat de kracht van muziek nog steeds gehuld blijft in een element van mysterie.
'Ik denk dat er iets intrinsiek unieks is aan de manier waarop de hersenen muziek verwerken, dus je krijgt het neurologische aspect en je krijgt ook het emotionele aspect', legt ze uit. 'Het interessante dat niemand nog weet, is hoe die emotionele band met muziek werkt. Het wordt niet helemaal begrepen, maar ik denk niet dat dat wat uitmaakt.
'Wat ik zo leuk vind aan muziek is dat je een nummer als Barbers 'Adagio For Strings' kunt nemen en sommige mensen kunnen daarnaar luisteren en huilen en denken dat het zo'n droevig nummer is, terwijl andere mensen ernaar zullen luisteren en denken dat het mooi en ontspannend is. Je kunt mensen niet vertellen hoe ze zich over een song moeten voelen, want het is verbonden met zoveel stukjes van hun eigen leven. Het is briljant.'
Wat buiten kijf staat zijn de positieve veranderingen op het gebied van muziektherapie die Rosie de afgelopen tien jaar heeft meegemaakt. Haar team is zich niet alleen meer bewust geworden van het bestaan en de kracht van muziek, maar heeft ook specifieke antwoorden en acties kunnen formuleren voor een reeks uitdagingen die nooit voor mogelijk werden gehouden.
Op welke prestatie van Chiltern Muziektherapie is Rosie het meest trots?
'Ik zou waarschijnlijk zeggen het team dat we hebben', antwoordt Rosie met gepaste trots. 'Ze lijken erg op een familie. Musici en therapeuten samen is iets unieks, omdat iedereen van nature empathisch is en iedereen van nature rekening houdt met de gevoelens van anderen.
'We werken met moeilijke mensen en mensen die zich in de marge van de samenleving bevinden. Wat het team kan doen is de grootste prestatie.'
En zo kunnen Rosie Axon en de rest van haar collega's bij Chiltern Music Therapy zich verheugen op nog vele jaren waarin ze 'make waves' (golven kunnen veroorzaken) door muziek te gebruiken om de kwaliteit van het leven van hun patiënten te verbeteren. Dat is de kracht en de diep roerende aard van muziek.
